عاج دندان
عاج بافت مینرالیزه‌ای شبیه استخوان می باشد که در اطراف مغز دندان هر تاج و ریشه قرار گرفته و ضخامت عمده دندان را تشکیل می دهد.
مواد معدنی عاج عمدتاً از نمک های کلسیم به صورت بلورهای هیدروکسی آپاتیت می باشد که حدود 70 در صد وزن خشک آن را تشکیل می دهند. ماتریکس عاج حاوی الیاف کلاژن نوع I و کیکوز آمینو گلیکان می باشد که توسط سلول های سازنده عاج (ادونتوبلاست) سنتز و ترشح می گردند.
عاج از نظر فیزیکی سفت تر از استخوان و زرد رنگ می باشد. عاج توسط سلول های ادونتوبلاست ساخته می شود و زاویه این سلول ها به نام زاویه تومز (Tomes Fibr) نامیده می شود. زاویه تومز در عاج، درون لوله‌های باریکی به نام لوله‌های عاجی قرار می گیرند.
عاج ساخته شده در حد فاصل سلول های ادونتوبلاست و عاج معدنی شده که فاقد مواد معدنی می باشد، پیش عاج نامیده می شود.
عاج بر خلاف استخوان در صورت از بین رفتن سلول های ادونتوبلاستی برای مدت ها باقی می ماند و این امر حفظ دندان های فاقد مغز زنده را امکان پذیر می سازد.
عاج به علت حضور زوایای تومز و انتهاهای عصبی آزاد در درون لوله‌های عاجی ، بافتی حساس می باشد و همه تحریکات وارده به عاج به صورت درد دریافت می شود. به همین دلیل سطح عاج در تاج دندان توسط مینا و در ریشه توسط سیمان پوشیده شده است.
علائم وجود عاج دندانی
1. درد دندان به سبب تنفس
هنگامی که تنفس کردن باعث درد در دندان‌ها می‌شود، در واقع یکی از نشانه‌های وجود حساسیت عاج دندانی هویدا شده است. به بیان دیگر واکنشی که دندان‌ها پس از تماس با هوا نشان می‌دهند و دردی که بعد از برخورد هوا با دندان‌ها احساس می‌شود، از علامت‌های وجود حساسیت عاج دندانی است.
2. حساسیت به سرما و یا گرمای غذا یا نوشیدنی
هنگامی که غذای سرد یا گرم و همچنین نوشیدنی‌های داغ یا خنک را وارد دهان خود می‌کنید و با برخورد آن‌ها به دندان ها، دندان‌هایتان واکنشی دردناک نشان می‌دهند، می‌توانید احتمال دهید که دچار حساسیت عاج دندانی شده اید.
3. درد به دلیل کشیده شدن اشیا روی دندان
زمانی که کشیده شدن چیزهای زبر مثل مسواک یا ناخن روی دندان‌ها باعث درد در آن‌ها می‌شوند، نشانه دیگری از تحلیل رفتن مینای دندان و لایه محافظت کننده عاج نمایان می‌شود و ممکن است شما را به وجود حساسیت عاج دندانی مشکوک کند.
4. چشیدن طعم‌های ترش و شیرین
گاهی نیز چشیدن طعم‌های ترش یا شیرین باعث دندان درد می‌شود؛ این یعنی دندان‌ها دچار تحریکات دردناک شده‌اند و به همین جهت ممکن است به وجود حساسیت عاج دندانی پی ببرید.
خصوصیات شیمیایی و سلولی عاج
وزن عاج بالغ را حدود 70? مواد معدنی، 20? مواد آلی و 10? آب تشکیل می‌دهد. عاج به وسیله? سلول‌هایی به نام ادنتوبلاست ساخته می‌شود که در محیط پالپ قرار دارند و زواید سلولی آن‌ها درون عاج و در ساختارهایی لوله مانند به نام «توبولهای عاجی» گسترده شده‌اند. این سلول‌ها در ابتدا ماتریکس آلی دنتین را می‌سازند و سپس آن را کلسیفیه می‌کنند.
خصوصیات فیزیکی عاج
رنگ عاج در مقایسه با رنگ مینا، زرد است. نور به آسانی می‌تواند از مینای مینیرالیزه و نازک عبور کند و به وسیله? عاج، منعکس شود. به همین علت، تاج دندان، تقریباً نمای زردرنگی دارد. از آنجا که ماده? معدنی عاج بسیار بالا و تنها مقداری کمتر از میناست، بنابراین می‌توان گفت که عاج از استخوان و سیمان سخت تر، و از مینا سست‌تر است.
مراقبت از دندان ها
با مراقبت از دندان‌های خود و رعایت نکات بهداشت دهان و دندان می‌توانید از بروز بسیاری از شرایط و مشکلات مروبط به دندان پیشگیری کنید. برای قوی و سالم نگه داشتن دندان‌های خود، نکات و توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
•دندان‌های خود را به صورت روزانه و برای دو بار با استفاده از خمیردندان مسواک بزنید.
•روزی یک بار از نخ دندان استفاده کنید
•هر سه ماه یک بار مسواک خود را تعویض کنید
•هر 6 ماه یکبار برای تمیز کردن حرفه ای دندان‌های خود به دندانپزشکی مراجعه کنید
•مصرف غذاهای قندی و نوشیدنی را محدود کنید
•اگر سیگار می‌کشید، در مورد راه‌های ترک آن با پزشک خود صحبت کنید